Ο ναΐσκος του Αγίου Μοδέστου ή Αγίου Θεοδώρου όπως ονομαζόταν μέχρι το 1958, βρίσκεται, στην οδό Δελφών, στην περιοχή της Μεταμόρφωσης, νοτιοανατολικά του Κορωπίου, πολύ κοντά στον εξαίρετο βυζαντινό ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (10ου αιώνα), αλλά και σε άλλους μεταβυζαντινούς ναούς, όπως ο Άγιος Παντελεήμων, ο Άγιος Γεώργιος με βυζαντινό νάρθηκα και πιο πέρα οι Άγιοι Ανάργυροι με τριμερές βυζαντινό Ιερό και ο μεταβυζαντινός Παναγία Σκουπέρη. Η ύπαρξη των ναών και τα διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη στην περιοχή υποδηλώνουν την ύπαρξη παλαιότερου μικρού βυζαντινού οικισμού.

Το τοπίο που μέχρι το 1970 αποτελούνταν από αμπέλια, αγροτικές καλλιέργειες, συκιές και ελαιόδεντρα, άρχισε στη συνέχεια να υφίσταται τις πιέσεις της οικιστικής και βιομηχανικής ανάπτυξης του Κορωπίου, ιδιαίτερα μετά την κατασκευή της Αττικής οδού και του αεροδρομίου. Οι νέες πολυσύχναστες οδικές αρτηρίες που περικλείουν την περιοχή, την έχουν αποκόψει από την πόλη, όμως διατηρείται, έστω και υποβαθμισμένα, ο υπαίθριος χαρακτήρας της ενώ η παρουσία των ναών διασώζει μια πνοή του ιστορικού παρελθόντος.

Ο ναός κείται χωρίς περίβολο σε μια υπαίθρια τοποθεσία, ελεύθερη από κατοικίες, μπροστά από αγρούς και θερμοκήπια, με φόντο την οδική αρτηρία που τον αποκόπτει από την πόλη. Δυτικά βρίσκεται ο λόφος Παλάτι, βορειοδυτικά η πόλη και στο βάθος ο Υμηττός.

Πρόκειται για ένα μονόχωρο ναΐσκο των χρόνων της όψιμης τουρκοκρατίας, που διασώζει τρεις φάσεις επεμβάσεων, με παλαιότερη την βυζαντινή φάση στο ανατολικό τμήμα του. Χαρακτηριστικό του ναού είναι το στενόμακρο σχήμα του, με την ημιτελή υπερύψωση της δυτικής όψης και τους δύο κιονίσκους από λευκό μάρμαρο σε μικρή απόσταση από την είσοδο, που ανήκουν πιθανότατα στους παλαιοχριστιανικούς χρόνους. Ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η βυζαντινή ανατολική όψη με το δίλοβο παράθυρο της κόγχης του Ιερού και την παλαιά τοιχοποιία. Επίσης ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο τρόπος με τον οποίο παλαιότερα στοιχεία και μέλη έχουν ενσωματωθεί στο μεταγενέστερο κτίσμα, διασώζοντας το χαρακτήρα και την ιστορική φυσιογνωμία των εποχών που πραγματοποιήθηκαν οι επεμβάσεις.

Σήμερα (2009) το εκκλησάκι είναι προσβάσιμο στους επισκέπτες. Ανήκει στην ενορία της Αναλήψεως. Πανηγυρίζει την 16η Δεκεμβρίου, ημέρα της εορτής του Αγίου Μοδέστου, με πανηγυρικό εσπερινό και θεία Λειτουργία.
_______________
Περιγραφή του Ναού

Ο ναός στη σημερινή του μορφή αποτελεί μια απλή παραλλαγή του ευρύτατα διαδεδομένου - την εποχή της όψιμης Τουρκοκρατίας στην περιοχή των Μεσογείων - τύπου της ξυλόστεγης, μονόχωρης, δρομικής βασιλικής, που χαρακτηρίζεται από την ανώνυμη λαϊκή αρχιτεκτονική, την απλότητα της κατασκευής, τα μικρά ανοίγματα, τη χρήση παλαιών υλικών σε δεύτερη χρήση (spolia). Στους ναούς αυτού του τύπου η στέγη υποστηρίζεται εσωτερικά από ένα ή περισσότερα εγκάρσια τόξα, πιθανότατα για να αποφευχθούν τα ζευκτά και να εξοικονομηθεί ξυλεία που ήταν δυσεύρετη στην περιοχή.

Ο ναΐσκος του Αγίου Μοδέστου έχει διαστάσεις 3.70 x 9.20 μ. και καταλήγει σε ημιεξαγωνική κόγχη Ιερού με δίλοβο παράθυρο. Όπως ήδη αναφέραμε διασώζονται τρεις φάσεις επεμβάσεων. Στην πρώτη βυζαντινή φάση ανήκουν η τρίπλευρη αψίδα του Ιερού και τα λείψανα της παλαιάς τοιχοποιίας που είναι ενσωματωμένη στον ανατολικό τοίχο. Στη χρονολόγηση της αρχικής αυτής φάσης βοηθά η παλιά τοιχοποιία αλλά κυρίως το δίλοβο παράθυρο της κόγχης του Ιερού, που παρουσιάζει ομοιότητα με το αντίστοιχο του Αγίου Πέτρου Καλυβίων, όπως και με άλλους βυζαντινούς ναούς και οδηγεί στη τοποθέτηση της φάσης αυτής στα τέλη του 12ου με αρχές του 13ου αιώνα. Η αρχική μορφή του βυζαντινού ναού δε μπορεί να διαπιστωθεί χωρίς ανασκαφές, εικάζεται όμως κάποιο σχήμα μονόχωρης δρομικής (ή ίσως και σταυρεπίστεγης) βασιλικής ή σχήμα ελεύθερου σταυρού (1).

Στη δεύτερη φάση, που είναι αυτή που χαρακτηρίζει το ναό, ανήκει το μεγαλύτερο μέρος του σημερινού ναού. Από τα γενικότερα τυπολογικά χαρακτηριστικά που προαναφέραμε (απλούστατη μορφή, μικρά ανοίγματα, λαϊκότροπα στοιχεία, κλπ.) τοποθετείται στα χρόνια της όψιμης Τουρκοκρατίας και συγκεκριμένα τα τέλη του 18ου με αρχές του 19ου αιώνα.

Στην τρίτη φάση ανήκουν οι επισκευές ,που οι περισσότερες έχουν γίνει ανάμεσα στα 1920-1940. Αυτές αφορούν τις επεμβάσεις και επισκευές στο δυτικό τοίχο και τη δυτική πόρτα εισόδου, στο κτιστό τέμπλο και στο δάπεδο. Ιδιαίτερα ο δυτικός τοίχος της εισόδου παρουσιάζει μια ημιτελή ανύψωση στην κεντρική περιοχή, ίσως σε μια προσπάθεια τονισμού του κατακόρυφου άξονα και απομίμησης της ανατολικής όψης που εμφανίζει παρόμοια υπερύψωση.

Εκτός από τη δυτική είσοδο υπάρχει και μία είσοδος στο νότιο τοίχο. Η ύπαρξη δύο εισόδων είναι συνηθισμένη σε μεταβυζαντινούς ναούς, που προορίζονταν η δυτική για τις γυναίκες συνήθως και η νότια για τους άνδρες.

Γύρω από το ναό, εκτός από τους δύο παλαιοχριστιανικούς κιονίσκους στην είσοδο, υπάρχουν και άλλα διάσπαρτα μέλη (spolia) διαφόρων εποχών με άγνωστη προέλευση. Επίσης τα πεζούλια εκατέρωθεν της δυτικής εισόδου είναι διαμορφωμένα από ογκώδεις λίθους που προέρχονται πιθανά από αρχαίο κτίριο.

Στα 1917, κατά την επιδημία της γρίπης, ο ναός χρησίμευε σαν νεκροταφείο του Κορωπίου (2).
_______________
Εσωτερικό του Ναού - Διάκοσμος Μέσα στο εκκλησάκι αναδεικνύεται περισσότερο η κατακόρυφη διάσταση, λόγω του μικρού πλάτους του Ναού και της βύθισης του δαπέδου του κατά μισό μέτρο. Αυτό σε συνδυασμό με τις ταπεινές διαστάσεις και την απλότητα της μορφής, αναδύει κατανυκτικότητα στο εσωτερικό του, παρόλο που ο τοιχογραφικός διάκοσμος απουσιάζει.

Το συνηθισμένο εγκάρσιο τόξο στο μέσο του ναού (σφενδόνιο) είναι αρκετά χαμηλό και τον χωρίζει σε δύο χώρους, χωρίς να διακόπτεται η συνέχεια. Το σφενδόνιο είναι πιθανότατα κατασκευασμένο από θολίτες.

Η στέγη αποτελείται από ακατέργαστη, άγρια ξυλεία, ακάλυπτη και ορατή στο εσωτερικό. Δύο ακατέργαστοι κορμοί δέντρων αποτελούν τον κορφιά (κεντρική δοκός) και στηρίζονται στον ανατολικό και δυτικό τοίχο και στο εγκάρσιο τόξο. Καθέτως στον άξονα τοποθετούνται τα επίσης σχεδόν ακατέργαστα άγρια ξύλα που στηρίζουν τα κεραμίδια.

Ο φωτισμός του ναού γίνεται από δύο στενόμακρα πολεμιστροειδή παράθυρα στο βόρειο και στο νότιο τοίχο όπως και από το άνετο δίλοβο παράθυρο της αψίδας του Ιερού. Το τέμπλο είναι κτιστό των νεωτέρων χρόνων, με μία είσοδο την Ωραία Πύλη.

Από τον εσωτερικό διάκοσμο διασώζεται μόνο η «Πλατυτέρα» στην κόγχη του Ιερού, με δύο αγγέλους αριστερά και δεξιά. Πρόκειται για μια τοιχογραφία καλής μεταβυζαντινής τέχνης, στην οποία διασώζεται σήμερα μόνο το Πρόσωπο. Το Πρόσωπο της Παναγίας είναι σοβαρό και γαλήνιο και στη μορφή της μπορεί κανείς να διακρίνει ένα καλό τεχνίτη με γνώσεις των τρόπων ζωγραφικής της Κρήτης και των Ιονίων νήσων (1).
_______________
Βιβλιογραφία:

(1) Μαμαλούκος Στ., Άγιος Μόδεστος (Άγιος Θεόδωρος) στο Κορωπί, Εκκλησίες μετά την Άλωση, τόμος ΙΙ, Αθήνα 1982, σ. 223-230.
(2) Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών - Βυζαντινά μνημεία.